PRAWDA O PUSZCZY KARPACKIEJ

CO DRUGI HEKTAR LASU DZIEŁEM 70 LAT PRACY LEŚNIKÓW

Doniesienia medialne i rozbudzanie wśród opinii publicznej emocji w sprawie unikatowych „nietkniętych ręką człowieka” lasów w Karpatach i ich niszczenia przez leśników rodzą potrzebę przypomnienia i przybliżenia stanu wiedzy o strukturze położonego w zasięgu Nadleśnictwa Bircza, utrwalonego przez wieki, aktualnie nieistniejącego kulturowego wiejskiego krajobrazu Affek A. 2016 pogranicza Pogórza Przemyskiego i Gór Sanocko-Turczańskich.

Najnowsze wyniki badań naukowych przeprowadzonych w Karpatach przez Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wykonane w ramach projektu FORECOM „Zmiany powierzchni lasów w regionach górskich – przyczyny, trajektorie oraz skutki” Kozak J., Kaim D. (red) 2016 wykazują, że lesistość, czyli wyrażony w procentach stopień pokrycia powierzchni lasem, od połowy XVIII wieku do początku XXI dla obszaru Nadleśnictwa Bircza wzrósł dwukrotnie z 35,2 % w 1860 r. do 69,9% w 2013 r.

Wykres przedstawia zbadaną przez Geografów z IGiGP UJ dynamikę zmian lesistości w latach 1860, 1930, 1970, 2013 w obecnym zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Bircza.

Zmiany w kierunku uformowania zwartego kompleksu leśnego, obejmującego dawne kompleksy lasów określanego dziś mianem Puszczy nastąpiły po wysiedleńczej akcji „Wisła”, gdzie podobnie jak w Bieszczadach, na łagodnych skłonach u podnóży stoków oraz biegnących wśród rusztowych pasm górskich dolinach potoków i rzeki Wiar, powstała tzw. „Kraina Dolin”, obejmująca rozległe obszary przekształconych przez wieki i użytkowanych rolniczo gruntów, z wyróżniającymi się zarysami dawnych dworów, alei i parków podworskich, cerkwisk, kapliczek, domostw, towarzyszących im zagród i sadów oraz mozaiki niezliczonych miedz na dawnych polach uprawnych.

Na obszary gruntów porolnych, które zostały przeznaczone pod wielkopowierzchniowe zalesienia z czasem wkroczyła spontaniczna sukcesja naturalna, jednak główny ciężar trudnych i kosztownych prac związanych z zalesianiem, pielęgnacją i ochroną upraw leśnych wykonały Lasy Państwowe, były to m. in. :

• prace planistyczne, urządzeniowe i inwentaryzacyjne uwzględniające warunki siedliskowe i sukcesję naturalną na gruntach marginalnych
• prace związane z gleboznawczą klasyfikacją gruntów,
• produkcja materiału sadzeniowego,
• melioracje agrotechniczne i przygotowanie gleby pod zalesienia,
• wykonywanie zalesień – sadzenie,
• zabezpieczanie zalesień przed szkodami od zwierzyny,
• inwentaryzacja oraz usuwanie szkód od czynników biotycznych i abiotycznych, dokonywanie poprawek, uzupełnień i dolesień,
• pielęgnacja upraw leśnych poprzez usuwanie chwastów wokół sadzonek,
• wykonywanie tzw. czyszczeń wczesnych w uprawach leśnych poprzez usuwanie drzewek wadliwych chorych i niepożądanych,
• prowadzenie tzw. czyszczeń późnych w młodnikach poprzez przerzedzanie nadmiernie zagęszczonych fragmentów, usuwanie drzewek chorych, wadliwych i przeszkadzających,
• pielęgnacja młodych drzewostanów w okresie dojrzewania w tzw. trzebieżach,
• przebudowa niezgodnych z siedliskiem i rozpadających się drzewostanów, osłabionych wskutek chorób korzeni i gradacji owadów.

Kosztowne i złożone prace związane z przywracaniem środowisku narażonych na wiele zagrożeń ekosystemów leśnych powstałych na gruntach porolnych wciąż trwają i będą kontynuowane przez następne dziesięciolecia przy ścisłej współpracy związanych z leśnictwem i ochroną przyrody środowiskami naukowymi.

Jednocześnie należy podkreślić, jak istotne dla nas leśników są wiedza i doświadczenie czerpane z przenikania się lasów na gruntach porolnych z lasami przyrodniczo cennymi, w których w zrównoważony w sposób gospodarujemy. Ważne jest, że są one prawnie i skutecznie chronione wieloma przenikającymi się formami ochrony przyrody, z których tylko ochrona rezerwatowa obejmuje blisko 10% lasów w zasięgu Nadleśnictwa Bircza, których niezagrożoną od 1860 r. trwałość udokumentował IGiGP UJ.

Andrzej Nowakowski

RDLP w Krośnie